ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: παγκόσμιες προκλήσεις και απειλές

Παπαδάκης Αριστείδης
εκπρόσωπος του Παγκρήτιου Δικτύου Περιβαλλοντικών Οργανώσεων «ΟικοΚρήτη»


Η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο από το 2005, η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή του 2007, η αναμενόμενη εξάντληση των πετρελαϊκών αποθεμάτων εντός του αιώνα, και η μεγάλη αστάθεια των τιμών του πετρελαίου έχουν κάνει παγκοσμίως επιτακτική την ανάγκη αναπροσανατολισμού στον τομέα της ενέργειας.

Η πυρηνική βιομηχανία αναμένει να καρπωθεί οφέλη από αυτές τις εξελίξεις και γι αυτό, την τελευταία δεκαετία, έχει κάνει δυναμικά την επανεμφάνισή της, τονίζοντας με κάθε ευκαιρία ότι αποτελεί τη μοναδική εφικτή και βιώσιμη λύση για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών και οικονομικών προβλημάτων που σχετίζονται με τον τομέα της ενέργειας. Πολλοί ιδιώτες αρμόδιοι φορείς, και οργανισμοί υποστηρίζουν ανοιχτά ότι η χρήση της πυρηνικής ενέργειας εξασφαλίζει τόσο την ενεργειακή ανεξαρτησία όσο και την ενεργειακή ασφάλεια. Βέβαια, για τα προβλήματα που σχετίζονται με τα πυρηνικά ατυχήματα, την πυρηνική ασφάλεια, τη διαχείριση και διάθεση των πυρηνικών αποβλήτων, την παράνομη διακίνηση και εμπορία πυρηνικών και ραδιενεργών υλικών, καθώς και την εν δυνάμει ενίσχυση των προγραμμάτων απόκτησης ή επέκτασης του πυρηνικού οπλοστασίου πολλών χωρών δεν γίνεται κουβέντα, καθώς αυτά αποτελούν τα «αγκάθια» της πυρηνικής βιομηχανίας εδώ και πολλές δεκαετίες.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας που έχει σήμερα 144 μέλη ιδρύθηκε το 1957 από τα Ηνωμένα Έθνη με στόχο να προωθήσει τη συνεργασία σε θέματα πυρηνικής τεχνολογίας, να βοηθήσει στην παγκόσμια ειρήνη με την αποφυγή εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων και να ενισχύσει την αξιοπιστία της πυρηνικής τεχνολογίας.
Παρόλο που οι στόχοι του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, έχει ασκηθεί έντονη κριτική για την αποτελεσματικότητα του οργανισμού στους ελέγχους πυρηνικών εγκαταστάσεων αλλά και εάν ο οργανισμός αυτός στην πραγματικότητα αυτό που κάνει είναι να προωθεί την πυρηνική τεχνολογία, κυρίως στον τομέα της ενέργειας. Πολλά άρθρα του περιοδικού που εκδίδει αφιερώνονται στην κλιματική αλλαγή, χωρίς να χάνει κάθε φορά την ευκαιρία να υποστηρίζει τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας.

Από την άλλη μεριά, η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει έμμεσα την πυρηνική ενέργεια, καθώς θεωρείται ότι είναι απαλλαγμένη από εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Επίσης, παρόλο που η κατασκευή ενός πυρηνικού αντιδραστήρα είναι εξαιρετικά ακριβή (2 - 3 δις. Ευρώ σύμφωνα με μετριοπαθείς υπολογισμούς), μερικοί αξιωματούχοι της Ε.Ε. υποστηρίζουν ότι το κόστος λειτουργίας των πυρηνικών σταθμών είναι χαμηλότερο από τα ορυκτά καύσιμα.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «η χρησιμοποίηση ή όχι της πυρηνικής ενέργειας αποτελεί επιλογή των κρατών μελών», ενώ υποστηρίζεται επίσημα ότι «η πυρηνική ενέργεια μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον πολύπλευρο ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά είναι απαραίτητο να συνεχισθεί η μελέτη των ζητημάτων που αφορούν την πυρηνική ασφάλεια και προστασία»…, «στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες οι νέοι πυρηνικοί σταθμοί αποτελούν ένα οικονομικά συμφέρον μέσο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας βασικού φορτίου».

Η πυρηνική ενέργεια αναπτύχθηκε αρχικά την περίοδο 1960 – 1986 ώσπου έφτασε να έχει μερίδιο 16% στην παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στη συνέχεια, η ανάπτυξή της επιβραδύνθηκε, αλλά το ποσοστό της συμμετοχής της στην ηλεκτροπαραγωγή παρέμεινε το ίδιο (δηλαδή 16%) και για τα επόμενα 20 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή ηλεκτρισμού από πυρηνική ενέργεια αυξήθηκε σταθερά με τον ίδιο ρυθμό που αυξήθηκαν και οι υπόλοιπες πηγές παραγωγής ηλεκτρισμού.

Σήμερα λειτουργούν σε 31 χώρες 439 εμπορικές εγκαταστάσεις πυρηνικής ενέργειας, συνολικής ηλεκτρικής ισχύος 372.000 μεγαβάτ,. Οι αντιδραστήρες αυτοί παράγουν το 16% της ενέργειας παγκοσμίως. Επιπλέον, βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής 36 πυρηνικοί αντιδραστήρες συνολικής ισχύος 30.000 μεγαβάτ, σχεδιάζονται να κατασκευαστούν 93 νέοι αντιδραστήρες ισχύος 101.000 μεγαβάτ και έχουν προταθεί – χωρίς όμως ακόμα να έχουν εξασφαλιστεί χρηματοδοτήσεις και εγκρίσεις – ακόμα 218 αντιδραστήρες ισχύος 193.000 μεγαβάτ. Σύμφωνα με το σενάριο που βασίζεται στα επίσημα σχέδια των κρατών η πυρηνική ενέργεια αναμένεται να αυξάνεται σταθερά και να φτάσει το 2030 τη συνολική ηλεκτρική ισχύ των 447.000 μεγαβάτ από 372.000 που είναι σήμερα. Αν ληφθούν υπόψη και οι 218 αντιδραστήρες που έχουν προταθεί αλλά δεν διαθέτουν ακόμα χρηματοδότηση, τότε η η αύξηση στη συνεισφορά της στην ηλεκτροπαραγωγή θα είναι της τάξης του 93%.
Πολλές χώρες βασίζουν σε μεγάλο βαθμό την ενεργειακή πολιτική τους στην χρήση της πυρηνικής ενέργειας, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την απεξάρτηση από αυτή την ενεργειακή πηγή. Για παράδειγμα, η Γαλλία καλύπτει το 77% των αναγκών της από την πυρηνική ενέργεια, η Λιθουανία το 64,4%, η Σλοβακία το 54%, το Βέλγιο το 54%, η Ουκρανία το 48%, η Σουηδία το 46%, η Ελβετία το 43%, η Σλοβενία το 42%, η Ουγγαρία το 37%, η Νότια Κορέα το 35,3%, η Βουλγαρία το 32%, η Τσεχία το 30,3%, η Γερμανία το 26%, η Φινλανδία το 29% και η Ιαπωνία το 27,5%.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως οι εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας έχουν σήμερα πολύ μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης. Για παράδειγμα, το 2007 η ισχύς των νέων εγκαταστάσεων πυρηνικής ενέργειας ήταν μόλις το 10% της ισχύος των εγκαταστάσεων αιολικής ενέργειας. Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου και η επιτακτική ανάγκη για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μπορεί να πυροδότησε το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια, αλλά μόνο τέσσερις χώρες ξεκίνησαν την κατασκευή πυρηνικών εγκαταστάσεων το 2007: η Κίνα, η Γαλλία, η Ρωσία και η Νότια Κορέα.

Όπως έχει γίνει αντιληπτό, το τελευταίο χρονικό διάστημα υπάρχουν έντονες συζητήσεις σε πολλές χώρες του κόσμου σχετικά με τα υπέρ και τα κατά της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας. Πολλοί σχετίζουν αυτές τις συζητήσεις με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οι εκπρόσωποι του πυρηνικού λόμπι χρησιμοποιούν τρία βασικά επιχειρήματα: ότι οι προτεινόμενοι πυρηνικοί σταθμοί θα είναι ασφαλέστεροι, ότι έτσι θα μειωθεί η εξάρτηση από το πετρέλαιο και ότι θα ικανοποιηθούν οι διαρκώς αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες.

Η κλιματική κρίση, η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο και η αναμενόμενη εξάντληση των αποθεμάτων πετρελαίου έχουν βάλει εκ νέου στο τραπέζι το θέμα της ενέργειας. Τα τελευταία χρόνια η σχέση της ενέργειας με το περιβάλλον αποτελεί αντικείμενο προβληματισμού, όχι μόνο για τους επιστήμονες και τις κυβερνήσεις, αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία. Το τοπίο αλλάζει. Νέες, καθαρές και ελπιδοφόρες τεχνολογίες κάνουν δυναμικά την εμφάνισή τους.
Σε αυτό το τοπίο, η ενίσχυση και εξάπλωση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, η επιδότηση της έρευνας και η ενημέρωση του κόσμου είναι τα βήματα που πρέπει να γίνουν για ένα βιώσιμο και περισσότερο ασφαλές ενεργειακό μέλλον σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι προσπάθειες εμφάνισης της πυρηνικής ενέργειας ως μοναδική εφικτή λύση στο πρόβλημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη αλλά και η περαιτέρω εξάπλωση των πυρηνικών αντιδραστήρων πρέπει να συναντήσουν σθεναρή αντίδραση όλων όσων ενδιαφέρονται για το μέλλον του πλανήτη και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Η πυρηνική ενέργεια είναι επικίνδυνη για τους εξής πέντε λόγους:
1. Σήμερα, ο κίνδυνος ατυχήματος είναι πιο πιθανός από ποτέ, καθώς οι πυρηνικοί αντιδραστήρες που λειτουργούν σήμερα είναι πολύ παλιοί.
2. Δεν υπάρχει λύση για τα ραδιενεργά απόβλητα, τα οποία μένουν ενεργά για χιλιάδες χρόνια.
3. Η ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι το πρώτο βήμα πριν την ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου.
4. Τα πυρηνικά εργοστάσια είναι πιθανοί τρομοκρατικοί στόχοι, γνωστοί εκ των προτέρων.
5. Ο ίδιος ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας σε πρόσφατη έκθεσή του για την πυρηνική ενέργεια, ανέφερε ότι αν δεν επιλυθούν τα προαναφερθέντα προβλήματα, η πυρηνική ενέργεια δεν μπορεί να έχει σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό μέλλον του πλανήτη.

Επομένως, η λύση στα ενεργειακά προβλήματα της εποχής, δεν μπορεί να είναι η εξάπλωση της πυρηνικής ενέργειας, αλλά η εξοικονόμηση ενέργειας, ή αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας, η διαχείριση της ζήτησης, η αξιοποίηση των νέων ενεργειακών τεχνολογιών και η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.


Το κείμενο είναι η εισήγηση του εκπροσώπου του Παγκρήτιου Δικτύου Περιβαλλοντικών Οργανώσεων "ΟικοΚρήτη" Αριστείδη Παπαδάκη, μέλους της Γραμματείας του Δικτύου και βασίστηκε κυρίως σε απόσπασμα από κεφάλαιο του βιβλίου: Σόλωνας Κασίνης, Eva Glawischnig, Μαρία Βασιλάκου & Μιχάλης Προμπονάς: «Πυρηνική Ενέργεια: τα Υπέρ & τα Κατά», Εκδόσεις «Το Πέρασμα», Αθήνα, 2008.