Ενεργειακό Κρήτης: Από άλυτο τοπικιστικό πρόβλημα επιθυμητή συλλογική πρόκληση

Του Αντώνη Ανηψητάκη, Επικεφαλής της Νομαρχιακής Κίνησης 'Το Λασίθι στην Πλώρη', Πολιτικός Μηχανικός.

Μια βαθιά οικονομική κρίση, όπως η σημερινή, βοηθά να επαναξιολογούνται τα ουσιώδη της κοινωνικής ζωής με τον ίδιο δραστικό τρόπο που ένας θάνατος, ενδεχομένως κι ένας έρωτας, επαναξιολογούν τα ουσιώδη στις προσωπικές μας ζωές. Βοηθά να δούμε καθαρά τις γραμμές των οριζόντων.

Ορίζοντας, όραμα: 2019.
Η Κρήτη είναι το πράσινο νησί της Μεσογείου, πόλος παγκόσμιας έλξης, διεθνές πρότυπο προς μίμηση. Στηριγμένη στον αέρα, στον ήλιο, στο νερό, στην εξοικονόμηση κατάφερε μέσα σε 10 χρόνια να απεξαρτηθεί απ’ τα ορυκτά καύσιμα στην παραγωγή ενέργειας. Αθερινόλακκος, Λινοπεράματα, Ξυλοκαμάρα έχουν κλείσει και η Κορακιά δεν ξεκίνησε ποτέ. Οι κάτοικοι του νησιού περήφανοι συναγωνίζονται για την πρώτη θέση στη σχετική παγκόσμια κλίμακα ένα νησί στη Σουηδία. Oργανισμοί Tοπικής Aυτοδιοίκησης και αιρετή Περιφέρεια, επιστημονικά και επαγγελματικά επιμελητήρια συμφώνησαν και εφαρμόζουν ένα γενναίο πρόγραμμα απεξάρτησης απ’ τα ορυκτά καύσιμα. Eνδεικτικά παραδείγματα: εκτεταμένα δίκτυα ποδηλατοδρόμων, απαγόρευση πώλησης ρυπογόνων αυτοκινήτων, βάρος στα ΜΜΜ, στο σιδηρόδρομο, απαγόρευση πώλησης A/C, αυτοδέσμευση μηχανικών και πολεοδομιών όλα τα νέα κτίρια, και τα ξενοδοχεία, να είναι βιοκλιματικά, γενικευμένη εφαρμογή θερμομόνωσης στα υπάρχοντα. Επιστήμονες στο ΙΤΕ, στο Πολυτεχνείο και στο ΤΕΙ Κρήτης βραβεύτηκαν για σημαντικές βελτιώσεις σε αιολικά, φωτοβολταϊκά και ηλιακούς θερμοσίφωνες. Όμως η επιτυχία πιστώνεται κυρίως στους κρητικούς και στις κρητικές όλων των ηλικιών απ’ τη μια άκρη του νησιού ως την άλλη, που μέσα σε λίγα χρόνια ανέδειξαν την εξοικονόμηση και ορθολογική διαχείριση της ενέργειας ως το δημοφιλέστερο τοπικό σπορ που αντικατέστησε τα αλήστου μνήμης αθλήματα της οπλοφορίας - οπλοχρησίας, της οικιστικής αυθαιρεσίας, του πόλεμου των ΚΤΕΛ, των εφετείων, των χωματερών, των φουγάρων και των γκολφ που κάποια στιγμή κόντεψαν να γίνουν μόδα.

Ως αποτέλεσμα της προβολής της πράσινης ενεργειακής επίδοσης τής Κρήτης, η Τουρκία ματαίωσε οριστικά τον πυρηνικό σταθμό που προωθούσε στο Ακούγιου, ενώ στην Κύπρο οι δυο κοινότητες με την υποστήριξη Ελλάδας και Τουρκίας έχουν συσφίξει σχέσεις στην προσπάθεια τους να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Κρήτης.

Κι όμως αυτό που διατυπώνω ως όνειρο σήμερα για το 2019, θα μπορούσε στα βασικά του σημεία να ήταν ήδη μια πραγματικότητα. Θα μπορούσε η Κρήτη σήμερα να είχε προχωρήσει στην απεξάρτησή της απ’ τα ορυκτά καύσιμα. Έχουν περάσει 13 χρόνια από τότε που οι καθηγητές του ΕΜΠ Αρθούρος Ζερβός και Λευτέρης Παπαγιαννάκης σε μελέτη τους για το φλέγον και τότε ενεργειακό πρόβλημα της Κρήτης προέβαλαν την ιδέα κλειδί για την απεξάρτηση, την αποθήκευση της ενέργειας από τις ΑΠΕ σε αντλησιοταμιευτήρες νερού αναστρέψιμης λειτουργίας.
Γιατί άραγε αυτή η ιδέα να παραμένει ακόμα ιδέα και πράξη να γίνονται μόνο νέα φουγάρα με μαζούτ; Γιατί να βλέπουμε χώρες του Βορρά, χωρίς τα δικά μας πλεονεκτήματα για ΑΠΕ να προχωρούν στην απεξάρτησή τους απ’ τα ορυκτά καύσιμα και μεις να ‘χουμε όραμα το ακριβό και επιβαρυντικό στο φαινόμενο του θερμοκηπίου φυσικό αέριο;

“Τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δεν θα μπορέσουμε να τα λύσουμε αν μείνουμε στο επίπεδο σκέψης που είχαμε όταν τα δημιουργήσαμε” μας θυμίζει ο Αϊνστάιν.

Ποιο ήταν λοιπόν το επίπεδο σκέψης της πολιτικής ηγεσίας;
Με υποβρύχιο καλώδιο θα “έλυνε” ο Ανδρέας Παπανδρέου το πρόβλημα αρχές του 1990. Με το ακαταμάχητο δόγμα ένα εργοστάσιο σε κάθε νομό απάντησε αμέσως ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, κι αν δεν κάνω λάθος αυτό το δόγμα συνεχίζουμε να υπηρετούμε.

Και ποιο ήταν, και είναι δυστυχώς, το επίπεδο σκέψης που χαρακτηρίζει τον κρητικό λαό. Έχει όνομα, λέγεται τοπικισμός.
Τοπικισμός είναι να θεωρείς ως αιτία των προβλημάτων που αντιμετωπίζεις, τον γείτονά σου, το γειτονικό δήμο, το γειτονικό νομό.
Τοπικισμός είναι η ανάδειξη της μυωπικής αντιπαράθεσης περιοχών σε στοίχημα προόδου.
Τοπικισμός είναι να κόβεις την Κρήτη σε φέτες, νομούς και να εφαρμόζεις το νόμο της ζούγκλας.
Τοπικισμός είναι να δουλεύουν καλύτερα τα καλάσνικωφ απ’ τους νόμους.
Τοπικισμός είναι η διάχυτη αντίληψη πως το μόνο που μετράει για ένα τόπο να έχει δυναμικούς πολιτικούς με μέσο στο γκουβέρνο.
Τοπικισμός είναι να βλέπεις την πρόοδο ενός τόπου ως ρουσφέτι.
Τοπικισμός είναι να συμπεριφέρεται ο πολιτικός ως τοπάρχης, το κόμμα ως εκλογικός μηχανισμός και τα επιστημονικά σωματεία να παίζουν έδρα, όχι δικαιοσύνη, όχι επιστημοσύνη.
Τοπικισμός είναι η έκπτωση της πολιτικής λειτουργίας , η απαξίωση κάθε έννοιας οράματος, ορθολογικής σκέψης, δημοκρατικού προγραμματισμού.
Τοπικισμός είναι να μην διανοείσαι το συμφέρον από την υιοθέτηση ενός κοινού οράματος.
Τοπικισμός είναι να μην αναλαμβάνεις τις ευθύνες σου.
Τοπικισμός είναι να ανακυκλώνεις μελέτες, αλλ’ όχι τα σκουπίδια.
Τοπικισμός είναι να διαγκωνίζεσαι για να παίρνεις προγράμματα, αλλά πρόγραμμα να μην έχεις.
Τοπικισμός είναι να έχεις περισσότερα εικονοστάσια παρά σήματα στον διαβόητο ΒΟΑΚ.
Τοπικισμός είναι να κλέβεις τους “κουτόφραγκους” στις επιδοτήσεις, αλλά να έχεις εν τέλει αυτές τις τιμές στα προϊόντα σου.
Τοπικισμός είναι να διεκδικείς ως φτωχός ζητιάνος και να ξοδεύεις ως σπάταλος δανδής, που έχεις λεφτά για τα πάντα και για ΑΠΕ και για μαζουτ, και για φωτοβολταϊκά και για φυσικό αέριο.

Τοπικισμός είναι μια παρωδία σύγκρουσης συμφερόντων που μέσα στον κουρνιαχτό δεν αντιλαμβάνεσαι πως η ήττα είναι συντριπτική και είναι ήττα για όλους. Τι κέρδισε αλήθεια όλα αυτά τα χρόνια η Κρήτη, ο κάθε νομός της;
Φλυάρησαν και κορδώθηκαν πολλοί για έργα και εργάκια, αλλά μετά από 23 χρόνια κοινοτικών προγραμμάτων το νησί παραμένει με άλυτες τις βασικές του υποδομές. στις μεταφορές, στη διαχείριση του νερού, στα απορρίμματα, στην προστασία του περιβάλλοντος και του πολιτισμού, στην ενέργεια. παντού.

Τα όμορφα Χανιά δυσφημίστηκαν απ’ τον Κουρουπητό, το ιστορικό Ηράκλειο έγινε η πρωτεύουσα των αυθαιρέτων, το Ρέθυμνο των γραμμάτων οι νέοι το μαθαίνουν ως κέντρο εγκληματικότητας και το πάντοτε ριγμένο Λασίθι συνεχίζει παραλογιζόμενο να διεκδικεί δυο διεθνή αεροδρόμια σε απόσταση 40ΚΜ. Και όσον αφορά την ενέργεια οι επιμέρους τοπάρχες μπορούν να είναι βέβαιοι πως με τους υπάρχοντες ρυθμούς αύξησης της ζήτησης, με την ανυπαρξία οποιασδήποτε πολιτικής εξοικονόμησης, όχι μόνο δεν θα κλείσουν τα υπάρχοντα φουγάρα στην Ξυλοκαμάρα, στα Λινοπεράματα, στον Αθερινόλακκο, αλλά μάλλον θα αυξηθούν.

Το συμπέρασμα μου είναι ότι όσο στην Κρήτη διακονείται ο τοπικισμός, κανένα απ’ τα μεγάλα προβλήματά της, και η ενέργεια μέσα σ’ αυτά, δεν θα βρει λύση. Μόνον όταν ο Σητειακός καταλάβει ότι η Ξυλοκαμάρα κάνει το ίδιο κακό στην Κρήτη με τον Αθερινόλακκο, μόνον όταν ο Χανιώτης καταλάβει πως η ανάδειξη του Ελαφονησιού και της Φαλάσαρνας κάνει το ίδιο καλό στην Κρήτη με την ανάδειξη της Σπιναλόγκας και της Ζάκρου, τότε μόνο η Κρήτη μπορεί να ελπίζει.

Συγχωρήστε μου την κραυγή, ήθελα να’ μαι μετρημένος και να διατυπώσω δυο τρεις απλές σκέψεις, περισσότερο ερωτήματα για να τα ψάξουμε μαζί.

Η πρώτη σκέψη αφορά στα λεγόμενα αντισταθμιστικά και σχετίζεται με ένα ενδιαφέρον ερώτημα που δεν το έχω απαντήσει. Τι γίνεται όταν ένα ευρύτερο κοινωνικό σώμα αποφασίζει με μεγάλη πλειοψηφία να χωροθετήσει ένα έργο σε μια περιοχή όπου πάλι δημοκρατικά η τοπική κοινωνία απορρίπτει; Πέρα απ’ τα μεγάλα βήματα που πρέπει να γίνουν σε επίπεδο δημοκρατικής λειτουργίας των θεσμών, και αξιοπιστίας των συγκριτικών μελετών νομίζω ότι τα αντισταθμιστικά μπορεί να βοηθήσουν. Τώρα χρησιμοποιούνται δημαγωγικά για να δελεάσουν τοπικές κοινωνίες να δεχθούν έργα που χωροθετήθηκαν με λογικές μείωσης του πολιτικού κόστους. Επειδή όμως συχνά τα έργα μειωμένου πολιτικού κόστους είναι συχνά τα δαπανηρότερα τα αντισταθμιστικά μένουν στα λόγια. Αντίθετα αν μια επιλογή γίνονταν με κριτήρια αντικειμενικά, μείωσης του οικονομικού και περιβαλλοντικού κόστους, θα περίσσευαν χρήματα για να γίνουν οι αντισταθμίσεις. Το ερώτημα μου δημιούργηθηκε με αφορμή τον Αθερινόλακκο, αλλά επανέρχεται με τα υπερτοπικής σημασίας έργα, όπως π.χ. ένα κεντρικό εργοστάσιο απορριμμάτων ή ένα κεντρικό αεροδρόμιο.

Η δεύτερη σκέψη αφορά στην πολιτική που θέλει να καταστήσει την κοινωνία βαρύνοντα υπεύθυνο παίκτη στην επίλυση των μεγάλων προβλημάτων. Από κοινωνία θεατών - δικαστών να την κάνει κοινωνία ενεργών πολιτών. Τι θα λέγατε αν προωθούσαμε ένα διαγωνισμό εξοικονόμησης ενέργειας σε διάφορα επίπεδα, σε σχολεία, δήμους, νομαρχίες, ξενοδοχεία. Τι θα λέγατε αν ζητούσαμε απ’ το ΤΕΕ να πρωτοστατήσει σε μια καμπάνια ενημέρωσης των μηχανικών και της κοινωνίας σχετικά με τις υπαρκτές τεχνολογικές δυνατότητες εξοικονόμησης.

Η τελευταία σκέψη αφορά στο κόμμα σας, που ιδιαίτερα εκτιμώ και για τις θέσεις του και για τους αγώνες του. Αυτό που έχει περισσέψει στην Κρήτη είναι οι τοπικές πολιτικές, τα τοπικά αιτήματα, οι στενοί τοπικοί-νομαρχιακοί ορίζοντες και οι αντίστοιχες κάλπες. Κάντε ακριβώς το αντίθετο: αναδείξτε το συμφέρον της Κρήτης συνολικά, μια περιφερειακή πολιτική για το νησί που να αγωνιά για το συμφέρον της και παράλληλα για το συμφέρον του πλανήτη. Η Κρήτη ως συναίρεση τριών ηπείρων, της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής έχει το φυσικό και πολιτισμικό βάρος για να παίξει αυτό το ρόλο.

Κλείνω αφιερώνοντας τούτη την ομιλία σ’ όσους ονειρεύτηκαν την απεξάρτηση τής Κρήτης απ’ τα ορυκτά καύσιμα, με μια ιδιαίτερη αναφορά στον παραδειγματικό, υπεύθυνο και ενεργό πολίτη Λευτέρη Παπαγιαννάκη που χάσαμε πρόσφατα.