22 Απρ 2009

Δεν ξεχνάμε το Chernobyl






22 χρόνια μετά την έκρηξη στον αντιδραστήρα Νο 4 της πυρηνικής μονάδας του Τσέρνομπιλ, πολλοί εξακολουθούν να αγνοούν τις δραματικές επιπτώσεις αυτής της καταστροφής:


* Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει εκτιμήσει ότι η συνολική ακτινοβολία που έχει εκλυθεί ήταν 200 φορές μεγαλύτερη από αυτή που απελευθερώθηκε συνολικά από τις ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
* Περίπου 350.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους που μολύνθηκαν από ραδιενέργεια. Εντούτοις, 9500 άτομα ζουν ακόμα στις ζώνες υποχρεωτικής εκκένωσης.
* Γύρω στα 7.000.000 άνθρωποι εισπράττουν επιδόματα, συντάξεις και υγειονομική ασφάλιση ως πληγέντα από το Τσέρνομπιλ
* Η συνολική οικονομική καταστροφή στην Ουκρανία μόνο υπολογίζεται να υπερβεί τα 165 εκατ. Ευρώ μέχρι το 2015
* Μέχρι το 2005, περίπου 4.000 περιπτώσεις καρκίνουτου θυρεοειδούς εκδηλώθηκαν στη Λευκορωσία, την Ουκρανία και τη Ρωσία σε άτομα που ήταν κάτω των 18 την εποχή του ατυχήματος
* Επίσημες αναφορές υπολογίζουν ότι οι θανατηφόροι καρκίνοι φτάνουν τους 9.000. Ανεξάρτητοι επιστήμονες υπολογίζουν ότι συνολικά 30.000-60.000 άτομα θα πεθάνουν από καρκίνους λόγω του ατυχήματος στο Τσέρνομπιλ
* Ο αριθμός των ανθρώπων που διαγνώσθηκαν ως μόνιμα ανάπηροι από το ατύχημα (και τα παιδιά τους) αυξήθηκε από 200 το 1991 σε 64.500 το 1997 και σε πάνω από 91.000 το 2001.
* Στην Μ. Βρετανία, πάνω από 2.500 χιλιόμετρα από την πηγή της καταστροφής, 374 κτηνοτροφικές φάρμες με 200.000 πρόβατα ακόμα υφίστανται περιορισμούς λόγω ραδιενεργού μόλυνσης από το ατύχημα στην Ουκρανία. Οι μολυσμένες περιοχές στην Μ. Βρετανία καλύπτουν μια έκταση 750 τετραγ. χιλιομέτρων
* Σε ορισμένες περιοχές της Γερμανίας, Αυστρίας, Ιταλίας, Σουηδίας, Φινλανδίας, Λιθουανίας και Πολωνίας, τα άγρια θηράματα (συμπεριλαμβανομένων του αγριόχοιρου και του ελαφιού), τα άγρια μανιτάρια, βατόμουρα και σαρκοφάγα ψάρια των λιμνών ακόμα έχουν επίπεδα μόλυνσης από Καίσιο-136 μερικών χιλιάδων Μπεκερέλ ανά κιλό
* Η Κομισιόν δεν περιμένει καμία αλλαγή σύντομα και συμπεραίνει: «Οι περιορισμοί σε ορισμένες τροφές από ορισμένα κράτη μέλη θα πρέπει συνεπώς να συνεχιστούν να εφαρμόζονται για αρκετά χρόνια ακόμα».


Η καταστροφή του Τσέρνομπιλ συνεχίζεται και κανένας ακόμα δεν γνωρίζει την πραγματική έκταση της καταστροφής σε ανθρώπους και περιβάλλον. Αλλά ξέρουμε όμως αρκετά ώστε να πούμε πως κανένας δεν μπορεί να αποδεχτεί ακόμα και το παραμικρό ρίσκο του να ξανασυμβεί αυτό ξανά! Στοιχεία από την Έκθεση των Ευρωπαίων Πράσινων “The Nuclear Endgame”

Περισσότερα...

20 Απρ 2009

Samso: Ένα νησί πρότυπο

Samso: Ένα νησί βασισμένο 100% στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το Samso, ένα απομονωμένο σχετικά νησί με 4.300 κατοίκους, κατάφερε μέσα σε 10 χρόνια να γίνει ενεργειακά αυτόνομο, βασιζόμενο 100% σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. (Από το TVXS)


Περισσότερα...

13 Απρ 2009

Εισηγήσεις της Ημερίδας Ενέργεια - Κλίμα

Κάντε κλικ πάνω στον αντίστοιχο τίτλο για να κατεβάσετε την παρουσίαση σε pdf.

A' Ενότητα: Εισαγωγή «Κλιματική αλλαγή και πολιτική για το κλίμα»

Β' Ενότητα: «Για μια πράσινη ενεργειακή πολιτική στην Ελλάδα»

Γ' Ενότητα: «Κρήτη και ενεργειακό ζήτημα»
  • «Η κατανάλωση ενέργειας στην Κρήτη», Αντιόπη Γιγαντίδου, Τομεάρχης Κέντρου Κατανομής Νήσων ΔΕΗ,
  • «Λειτουργία Αιολικών Πάρκων στην Κρήτη, Ένταξη στο περιβάλλον», Νίκος Σηφάκης, εποπτεύων Αιολικού πάρκου.
  • «Κρήτη και ΑΠΕ: κατάσταση και προοπτικές», Μανόλης Βουτυράκης, Πρόεδρος του Συλλόγου Προώθησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Επίλυσης Ενεργειακού Κρήτης.
  • «Φωτοβολταϊκά, δυνατότητες και προοπτικές», Ιωάννης Φραγκιαδάκης, Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης
  • «Ενεργειακό Κρήτης: από άλυτο τοπικιστικό πρόβλημα επιθυμητή συλλογική πρόκληση», Αντώνης Ανηψητάκης, Επικεφαλής Νομαρχιακής Κίνησης 'Το Λασίθι στην Πλώρη', Πολιτικός Μηχανικός.
  • «Ενεργειακές επενδύσεις στην Κρήτη, Προβλήματα εφαρμογής», Νίκος Καλογεράκης, Εκπρόσωπος του Πανελληνίου Συλλόγου Φωτοβολταϊκών
  • «Υβριδικά συστήματα παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας», Δημήτρης Χρηστάκης, Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης,

Περισσότερα...

6 Απρ 2009

Ενεργειακό Κρήτης: Από άλυτο τοπικιστικό πρόβλημα επιθυμητή συλλογική πρόκληση

Του Αντώνη Ανηψητάκη, Επικεφαλής της Νομαρχιακής Κίνησης 'Το Λασίθι στην Πλώρη', Πολιτικός Μηχανικός.

Μια βαθιά οικονομική κρίση, όπως η σημερινή, βοηθά να επαναξιολογούνται τα ουσιώδη της κοινωνικής ζωής με τον ίδιο δραστικό τρόπο που ένας θάνατος, ενδεχομένως κι ένας έρωτας, επαναξιολογούν τα ουσιώδη στις προσωπικές μας ζωές. Βοηθά να δούμε καθαρά τις γραμμές των οριζόντων.

Ορίζοντας, όραμα: 2019.
Η Κρήτη είναι το πράσινο νησί της Μεσογείου, πόλος παγκόσμιας έλξης, διεθνές πρότυπο προς μίμηση. Στηριγμένη στον αέρα, στον ήλιο, στο νερό, στην εξοικονόμηση κατάφερε μέσα σε 10 χρόνια να απεξαρτηθεί απ’ τα ορυκτά καύσιμα στην παραγωγή ενέργειας. Αθερινόλακκος, Λινοπεράματα, Ξυλοκαμάρα έχουν κλείσει και η Κορακιά δεν ξεκίνησε ποτέ. Οι κάτοικοι του νησιού περήφανοι συναγωνίζονται για την πρώτη θέση στη σχετική παγκόσμια κλίμακα ένα νησί στη Σουηδία. Oργανισμοί Tοπικής Aυτοδιοίκησης και αιρετή Περιφέρεια, επιστημονικά και επαγγελματικά επιμελητήρια συμφώνησαν και εφαρμόζουν ένα γενναίο πρόγραμμα απεξάρτησης απ’ τα ορυκτά καύσιμα. Eνδεικτικά παραδείγματα: εκτεταμένα δίκτυα ποδηλατοδρόμων, απαγόρευση πώλησης ρυπογόνων αυτοκινήτων, βάρος στα ΜΜΜ, στο σιδηρόδρομο, απαγόρευση πώλησης A/C, αυτοδέσμευση μηχανικών και πολεοδομιών όλα τα νέα κτίρια, και τα ξενοδοχεία, να είναι βιοκλιματικά, γενικευμένη εφαρμογή θερμομόνωσης στα υπάρχοντα. Επιστήμονες στο ΙΤΕ, στο Πολυτεχνείο και στο ΤΕΙ Κρήτης βραβεύτηκαν για σημαντικές βελτιώσεις σε αιολικά, φωτοβολταϊκά και ηλιακούς θερμοσίφωνες. Όμως η επιτυχία πιστώνεται κυρίως στους κρητικούς και στις κρητικές όλων των ηλικιών απ’ τη μια άκρη του νησιού ως την άλλη, που μέσα σε λίγα χρόνια ανέδειξαν την εξοικονόμηση και ορθολογική διαχείριση της ενέργειας ως το δημοφιλέστερο τοπικό σπορ που αντικατέστησε τα αλήστου μνήμης αθλήματα της οπλοφορίας - οπλοχρησίας, της οικιστικής αυθαιρεσίας, του πόλεμου των ΚΤΕΛ, των εφετείων, των χωματερών, των φουγάρων και των γκολφ που κάποια στιγμή κόντεψαν να γίνουν μόδα.

Ως αποτέλεσμα της προβολής της πράσινης ενεργειακής επίδοσης τής Κρήτης, η Τουρκία ματαίωσε οριστικά τον πυρηνικό σταθμό που προωθούσε στο Ακούγιου, ενώ στην Κύπρο οι δυο κοινότητες με την υποστήριξη Ελλάδας και Τουρκίας έχουν συσφίξει σχέσεις στην προσπάθεια τους να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Κρήτης.

Κι όμως αυτό που διατυπώνω ως όνειρο σήμερα για το 2019, θα μπορούσε στα βασικά του σημεία να ήταν ήδη μια πραγματικότητα. Θα μπορούσε η Κρήτη σήμερα να είχε προχωρήσει στην απεξάρτησή της απ’ τα ορυκτά καύσιμα. Έχουν περάσει 13 χρόνια από τότε που οι καθηγητές του ΕΜΠ Αρθούρος Ζερβός και Λευτέρης Παπαγιαννάκης σε μελέτη τους για το φλέγον και τότε ενεργειακό πρόβλημα της Κρήτης προέβαλαν την ιδέα κλειδί για την απεξάρτηση, την αποθήκευση της ενέργειας από τις ΑΠΕ σε αντλησιοταμιευτήρες νερού αναστρέψιμης λειτουργίας.
Γιατί άραγε αυτή η ιδέα να παραμένει ακόμα ιδέα και πράξη να γίνονται μόνο νέα φουγάρα με μαζούτ; Γιατί να βλέπουμε χώρες του Βορρά, χωρίς τα δικά μας πλεονεκτήματα για ΑΠΕ να προχωρούν στην απεξάρτησή τους απ’ τα ορυκτά καύσιμα και μεις να ‘χουμε όραμα το ακριβό και επιβαρυντικό στο φαινόμενο του θερμοκηπίου φυσικό αέριο;

“Τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δεν θα μπορέσουμε να τα λύσουμε αν μείνουμε στο επίπεδο σκέψης που είχαμε όταν τα δημιουργήσαμε” μας θυμίζει ο Αϊνστάιν.

Ποιο ήταν λοιπόν το επίπεδο σκέψης της πολιτικής ηγεσίας;
Με υποβρύχιο καλώδιο θα “έλυνε” ο Ανδρέας Παπανδρέου το πρόβλημα αρχές του 1990. Με το ακαταμάχητο δόγμα ένα εργοστάσιο σε κάθε νομό απάντησε αμέσως ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, κι αν δεν κάνω λάθος αυτό το δόγμα συνεχίζουμε να υπηρετούμε.

Και ποιο ήταν, και είναι δυστυχώς, το επίπεδο σκέψης που χαρακτηρίζει τον κρητικό λαό. Έχει όνομα, λέγεται τοπικισμός.
Τοπικισμός είναι να θεωρείς ως αιτία των προβλημάτων που αντιμετωπίζεις, τον γείτονά σου, το γειτονικό δήμο, το γειτονικό νομό.
Τοπικισμός είναι η ανάδειξη της μυωπικής αντιπαράθεσης περιοχών σε στοίχημα προόδου.
Τοπικισμός είναι να κόβεις την Κρήτη σε φέτες, νομούς και να εφαρμόζεις το νόμο της ζούγκλας.
Τοπικισμός είναι να δουλεύουν καλύτερα τα καλάσνικωφ απ’ τους νόμους.
Τοπικισμός είναι η διάχυτη αντίληψη πως το μόνο που μετράει για ένα τόπο να έχει δυναμικούς πολιτικούς με μέσο στο γκουβέρνο.
Τοπικισμός είναι να βλέπεις την πρόοδο ενός τόπου ως ρουσφέτι.
Τοπικισμός είναι να συμπεριφέρεται ο πολιτικός ως τοπάρχης, το κόμμα ως εκλογικός μηχανισμός και τα επιστημονικά σωματεία να παίζουν έδρα, όχι δικαιοσύνη, όχι επιστημοσύνη.
Τοπικισμός είναι η έκπτωση της πολιτικής λειτουργίας , η απαξίωση κάθε έννοιας οράματος, ορθολογικής σκέψης, δημοκρατικού προγραμματισμού.
Τοπικισμός είναι να μην διανοείσαι το συμφέρον από την υιοθέτηση ενός κοινού οράματος.
Τοπικισμός είναι να μην αναλαμβάνεις τις ευθύνες σου.
Τοπικισμός είναι να ανακυκλώνεις μελέτες, αλλ’ όχι τα σκουπίδια.
Τοπικισμός είναι να διαγκωνίζεσαι για να παίρνεις προγράμματα, αλλά πρόγραμμα να μην έχεις.
Τοπικισμός είναι να έχεις περισσότερα εικονοστάσια παρά σήματα στον διαβόητο ΒΟΑΚ.
Τοπικισμός είναι να κλέβεις τους “κουτόφραγκους” στις επιδοτήσεις, αλλά να έχεις εν τέλει αυτές τις τιμές στα προϊόντα σου.
Τοπικισμός είναι να διεκδικείς ως φτωχός ζητιάνος και να ξοδεύεις ως σπάταλος δανδής, που έχεις λεφτά για τα πάντα και για ΑΠΕ και για μαζουτ, και για φωτοβολταϊκά και για φυσικό αέριο.

Τοπικισμός είναι μια παρωδία σύγκρουσης συμφερόντων που μέσα στον κουρνιαχτό δεν αντιλαμβάνεσαι πως η ήττα είναι συντριπτική και είναι ήττα για όλους. Τι κέρδισε αλήθεια όλα αυτά τα χρόνια η Κρήτη, ο κάθε νομός της;
Φλυάρησαν και κορδώθηκαν πολλοί για έργα και εργάκια, αλλά μετά από 23 χρόνια κοινοτικών προγραμμάτων το νησί παραμένει με άλυτες τις βασικές του υποδομές. στις μεταφορές, στη διαχείριση του νερού, στα απορρίμματα, στην προστασία του περιβάλλοντος και του πολιτισμού, στην ενέργεια. παντού.

Τα όμορφα Χανιά δυσφημίστηκαν απ’ τον Κουρουπητό, το ιστορικό Ηράκλειο έγινε η πρωτεύουσα των αυθαιρέτων, το Ρέθυμνο των γραμμάτων οι νέοι το μαθαίνουν ως κέντρο εγκληματικότητας και το πάντοτε ριγμένο Λασίθι συνεχίζει παραλογιζόμενο να διεκδικεί δυο διεθνή αεροδρόμια σε απόσταση 40ΚΜ. Και όσον αφορά την ενέργεια οι επιμέρους τοπάρχες μπορούν να είναι βέβαιοι πως με τους υπάρχοντες ρυθμούς αύξησης της ζήτησης, με την ανυπαρξία οποιασδήποτε πολιτικής εξοικονόμησης, όχι μόνο δεν θα κλείσουν τα υπάρχοντα φουγάρα στην Ξυλοκαμάρα, στα Λινοπεράματα, στον Αθερινόλακκο, αλλά μάλλον θα αυξηθούν.

Το συμπέρασμα μου είναι ότι όσο στην Κρήτη διακονείται ο τοπικισμός, κανένα απ’ τα μεγάλα προβλήματά της, και η ενέργεια μέσα σ’ αυτά, δεν θα βρει λύση. Μόνον όταν ο Σητειακός καταλάβει ότι η Ξυλοκαμάρα κάνει το ίδιο κακό στην Κρήτη με τον Αθερινόλακκο, μόνον όταν ο Χανιώτης καταλάβει πως η ανάδειξη του Ελαφονησιού και της Φαλάσαρνας κάνει το ίδιο καλό στην Κρήτη με την ανάδειξη της Σπιναλόγκας και της Ζάκρου, τότε μόνο η Κρήτη μπορεί να ελπίζει.

Συγχωρήστε μου την κραυγή, ήθελα να’ μαι μετρημένος και να διατυπώσω δυο τρεις απλές σκέψεις, περισσότερο ερωτήματα για να τα ψάξουμε μαζί.

Η πρώτη σκέψη αφορά στα λεγόμενα αντισταθμιστικά και σχετίζεται με ένα ενδιαφέρον ερώτημα που δεν το έχω απαντήσει. Τι γίνεται όταν ένα ευρύτερο κοινωνικό σώμα αποφασίζει με μεγάλη πλειοψηφία να χωροθετήσει ένα έργο σε μια περιοχή όπου πάλι δημοκρατικά η τοπική κοινωνία απορρίπτει; Πέρα απ’ τα μεγάλα βήματα που πρέπει να γίνουν σε επίπεδο δημοκρατικής λειτουργίας των θεσμών, και αξιοπιστίας των συγκριτικών μελετών νομίζω ότι τα αντισταθμιστικά μπορεί να βοηθήσουν. Τώρα χρησιμοποιούνται δημαγωγικά για να δελεάσουν τοπικές κοινωνίες να δεχθούν έργα που χωροθετήθηκαν με λογικές μείωσης του πολιτικού κόστους. Επειδή όμως συχνά τα έργα μειωμένου πολιτικού κόστους είναι συχνά τα δαπανηρότερα τα αντισταθμιστικά μένουν στα λόγια. Αντίθετα αν μια επιλογή γίνονταν με κριτήρια αντικειμενικά, μείωσης του οικονομικού και περιβαλλοντικού κόστους, θα περίσσευαν χρήματα για να γίνουν οι αντισταθμίσεις. Το ερώτημα μου δημιούργηθηκε με αφορμή τον Αθερινόλακκο, αλλά επανέρχεται με τα υπερτοπικής σημασίας έργα, όπως π.χ. ένα κεντρικό εργοστάσιο απορριμμάτων ή ένα κεντρικό αεροδρόμιο.

Η δεύτερη σκέψη αφορά στην πολιτική που θέλει να καταστήσει την κοινωνία βαρύνοντα υπεύθυνο παίκτη στην επίλυση των μεγάλων προβλημάτων. Από κοινωνία θεατών - δικαστών να την κάνει κοινωνία ενεργών πολιτών. Τι θα λέγατε αν προωθούσαμε ένα διαγωνισμό εξοικονόμησης ενέργειας σε διάφορα επίπεδα, σε σχολεία, δήμους, νομαρχίες, ξενοδοχεία. Τι θα λέγατε αν ζητούσαμε απ’ το ΤΕΕ να πρωτοστατήσει σε μια καμπάνια ενημέρωσης των μηχανικών και της κοινωνίας σχετικά με τις υπαρκτές τεχνολογικές δυνατότητες εξοικονόμησης.

Η τελευταία σκέψη αφορά στο κόμμα σας, που ιδιαίτερα εκτιμώ και για τις θέσεις του και για τους αγώνες του. Αυτό που έχει περισσέψει στην Κρήτη είναι οι τοπικές πολιτικές, τα τοπικά αιτήματα, οι στενοί τοπικοί-νομαρχιακοί ορίζοντες και οι αντίστοιχες κάλπες. Κάντε ακριβώς το αντίθετο: αναδείξτε το συμφέρον της Κρήτης συνολικά, μια περιφερειακή πολιτική για το νησί που να αγωνιά για το συμφέρον της και παράλληλα για το συμφέρον του πλανήτη. Η Κρήτη ως συναίρεση τριών ηπείρων, της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής έχει το φυσικό και πολιτισμικό βάρος για να παίξει αυτό το ρόλο.

Κλείνω αφιερώνοντας τούτη την ομιλία σ’ όσους ονειρεύτηκαν την απεξάρτηση τής Κρήτης απ’ τα ορυκτά καύσιμα, με μια ιδιαίτερη αναφορά στον παραδειγματικό, υπεύθυνο και ενεργό πολίτη Λευτέρη Παπαγιαννάκη που χάσαμε πρόσφατα.

Περισσότερα...

Οι θέσεις του οικολογικού κινήματος στην Ελλάδα για το ενεργειακό ζήτημα

Του Φώτη Ποντικάνη, εκπροσώπου του Πανελλήνιου Δικτύου Οικολογικών Οργανώσεων (ΠΑΝΔΟΙΚΟ).

Αγαπητοί φίλοι,
Θα ήθελα από βάθους καρδιάς, εκπροσωπώντας το Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων, να ευχαριστήσω και εγώ με την σειρά μου τους διοργανωτές για την πρόσκληση να συμμετέχουμε σ αυτή την ημερίδα.

Το Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων, ένα Δίκτυο 79 Οικολογικών οργανώσεων της μάχιμης Οικολογίας διάσπαρτων σε όλη την Ελλάδα, δεν μπορεί παρά να στηρίζει οποιαδήποτε πρωτοβουλία και κάλεσμα έχει σαν στόχο την ενδυνάμωση και διάδοση των αιτημάτων του οικολογικού κινήματος.

Ήλιος. Ήλιος και ηλίανθος.

Και τα δύο αποτελούν τα δύο ίσως πιο παλιά και αναγνωρίσιμα σύμβολα του παγκόσμιου οικολογικού κινήματος.

Και τα δύο συμβολίζουν ένα από τα πρώτα οικολογικά αιτήματα. Την στροφή προς την ηλιακή ενέργεια.

Την στροφή δηλαδή προς τις Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Την αλλαγή του υπάρχοντος και χωρίς διέξοδο ενεργειακού μοντέλου, που κυρίαρχα έχει να κάνει με τα ορυκτά καύσιμα του πλανήτη.

Και ναι μεν μπορεί να είναι φυσικά προϊόντα αλλά ο ρυθμός κατασπατάλησής τους εκτός του ότι δημιουργεί περιβαλλοντικά προβλήματα δεν επιτρέπει την ανασύστασή τους.

Στην Ελλάδα το οικολογικό κίνημα που έχει τις ρίζες του στη δεκαετία του 70 και τις αρχές του 80, ταυτίστηκε από την αρχή με το σύνθημα
<ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΟΧΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ>

Διότι εκείνη την εποχή (και δυστυχώς μέχρι σήμερα) φάνταζε σαν λύση για το ενεργειακό πρόβλημα.

Ταυτίστηκε σε τέτοιο βαθμό που οι περισσότερες οικολογικές οργανώσεις ακόμη και σήμερα έχουν στις αρχές του καταστατικού τους την αντίθεσή τους αυτή προς την χρήση της Πυρηνικής Ενέργειας αλλά και ταυτόχρονα την δέσμευσή τους για την διάδοση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

Αυτή η ταύτιση γινόταν αντιληπτή και εκφραζόταν σε κάθε ευκαιρία έκφρασης του Οικολογικού κινήματος, είτε σε εκδηλώσεις ανοικτές προς την κοινωνία, είτε σε προσπάθειες συντονισμού του, από την Ολυμπιάδα της Χαλκιδικής μέχρι την συνάντηση του Πολυτεχνείου της Ομοσπονδίας Οικολογικών και Εναλλακτικών Οργανώσεων και από την σύσταση του Πανελλήνιου Δικτύου Οικολογικών Οργανώσεων μέχρι τα τοπικά Δίκτυα Οικολογικών Οργανώσεων, όπως το πολύ επιτυχημένο παράδειγμα της Κρήτης.

Σαν Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων ανησυχούμε ιδιαίτερα, όπως άλλωστε και όλοι οι παρευρισκόμενοι νομίζω, για την συνεχιζόμενη φιλολογία που αναπτύσσεται υπέρ της πυρηνικής ενέργειας παγκόσμια, αλλά και τον στρεβλό τρόπο ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην Ελλάδα.

Έναν τρόπο που εξακολουθεί να έχει σαν μοντέλο τις φαραωνικές κατασκευές, οι οποίες καταστρέφουν την αισθητική του τοπίου, διαταράσσουν τα οικοσυστήματα και διακόπτουν πολλές φορές τους δρόμους διέλευσης ζώων και πτηνών.

Είναι γεγονός ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος, είναι ασφαλώς οι σοβαρές επιπτώσεις σε πλανητικό επίπεδο από το υφιστάμενο καθεστώς διαχείρισης της ενέργειας.

Η συνεχώς αυξανόμενη κατανάλωση, με τα ορυκτά καύσιμα να κατέχουν την μερίδα του λέοντος, σε ότι αφορά την παραγωγή της ενέργειας, έχει οδηγήσει σε δραματική αύξηση τις εκπομπές του άνθρακα με αλυσιδωτές και ορατές πλέον επιδράσεις στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και τις κλιματικές αλλαγές.

Από την άλλη μεριά, η σημερινή οικονομία του πετρελαίου με τα γιγάντια μονοπώλια να ελέγχουν την παγκόσμια παραγωγή, προκαλεί εξαρτήσεις, εντάσεις και πολέμους, καθιστώντας αδύναμες τις τοπικές κοινωνίες να διαχειριστούν και να σχεδιάσουν ένα βιώσιμο μέλλον.

Στον αντίποδα αυτής της αδιέξοδης πορείας, και σε συνδυασμό με την εξάντληση των απαραίτητων φυσικών πόρων στο εγγύς μέλλον, βρίσκονται οι πολιτικές που στοχεύουν, τόσο στην εξοικονόμηση ενέργειας, όσο και στη βαθμιαία αντικατάσταση των συμβατικών πηγών από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ( ΑΠΕ), πολιτικές δηλαδή που προωθούν την βιώσιμη ανάπτυξη.

Το κύριο χαρακτηριστικό του ελληνικού ενεργειακού συστήματος είναι η εξαιρετικά μεγάλη ενεργειακή ένταση, δηλ. η κατανάλωση ενέργειας ανά μονάδα προϊόντος. Το γεγονός αυτό, επιβαρύνει σημαντικά την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και το περιβάλλον.

Σε μια χώρα με πλούσιο αιολικό δυναμικό, υψηλή ηλιοφάνεια, πολλά διαθέσιμα γεωθερμικά πεδία και σημαντικούς υδάτινους πόρους, είναι απαράδεκτο να κατέχουμε μια από τις τελευταίες θέσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ότι αφορά την αξιοποίησή τους.

Οι ευθύνες για αυτή την απαράδεκτη κατάσταση είναι διαχρονικές και ανήκουν κυρίως στην Πολιτεία.


Η ανυπαρξία μιας ολοκληρωμένης ενεργειακής στρατηγικής που θα δίνει έμφαση στις πολιτικές εξοικονόμησης ενέργειας και ανάπτυξης των ΑΠΕ και η απίστευτη γραφειοκρατία σε ότι αφορά την αδειοδότησή τους σε συνδυασμό με την ελλιπή ενημέρωση της κοινής γνώμης, είναι οι κύριες αιτίες για τη σημερινή εικόνα, που παρά τις ηχηρές διακηρύξεις και ευχολόγια παραμένει αρνητική και απογοητευτική.

Το Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων ήδη και επίσημα από το 17ο Συνέδριό του που έγινε στην Μυτιλήνη το 2005, εκτιμά ότι ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΑΛΛΑΓΗ ΠΛΕΥΣΗΣ στην κατεύθυνση μιας βιώσιμης στρατηγικής στον τομέα παραγωγής και κατανάλωσης της ενέργειας.
Σε ότι αφορά ΤΗΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, απαιτείται η εφαρμογή συνδυασμένων πολιτικών ώστε να εξορθολογιστεί η οικιακή κατανάλωση.

Η εξοικονόμηση ενέργειας και η μείωση της κατανάλωσης στον κτιριακό, βιομηχανικό και τον τομέα των μεταφορών, πρέπει να αποτελούν επίσης την πρώτη προτεραιότητα του όποιου ενεργειακού σχεδιασμού.

Χρειάζεται ενίσχυση των δημόσιων πολιτικών για τη μεγιστοποίηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο. Οι πολιτικές αυτές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις αναπτυξιακές προτεραιότητες και ανάγκες κάθε περιφέρειας, διασφαλίζοντας συγχρόνως τα περιβαλλοντικά συγκριτικά πλεονεκτήματά της.

Οι χωροταξικές επιλογές θα πρέπει να εξασφαλίζουν την συμμετοχή και την συναίνεση της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Ειδικότερα απαιτούνται:
- ισχυρά κίνητρα για την ενσωμάτωση των τεχνολογιών ΑΠΕ και εξοικονόμηση ενέργειας με έμφαση στην οικιακή κατανάλωση και τα δημόσια κτίρια.

- ορθολογικοποίηση και απλοποίηση των αδειοδοτικών διαδικασιών για τις ΑΠΕ, με κριτήριο την υψηλή προτεραιότητα τους για την επίτευξη των Εθνικών και Κοινοτικών στόχων

- η υλοποίηση των αναγκαίων έργων υποδομής από την ΔΕΗ -πάντοτε με περιβαλλοντικούς όρους- για την απορρόφηση της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παράγεται από τα νέα έργα ΑΠΕ

- άμεση θεσμοθέτηση ενός Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Συνδυασμού με σαφή κριτήρια για την χωροθέτηση των ΑΠΕ και περιβαλλοντική προστασία.
- ισχυρά θεσμικά κίνητρα και νομοθετικά διασφαλισμένο ανταποδοτικό όφελος για τους Δήμους που προωθούν έργα ΑΠΕ στην περιοχή τους

- ενίσχυση της πρωτογενούς παραγωγής ενέργειας από βιοκαύσιμα και ένταξη της στο νέο θεσμικό καθεστώς.

- είναι απολύτως αναγκαίο μαζί με το νέο θεσμικό πλαίσιο να εκπονηθεί πρόγραμμα μέτρων εφαρμογής του και μηχανισμό συνεχούς παρακολούθησης και αξιολόγησής του.

Είναι απαραίτητη επίσης η διαμόρφωση μιας στρατηγικής για την μεγιστοποίηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στα νησιά που θα συμπεριλαμβάνει θέματα ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ τους και με το ηπειρωτικό δίκτυο, καθώς και θέματα αποθήκευσης ενέργειας.

Απολύτως αναγκαία για την επίτευξη των παραπάνω στόχων είναι η ενεργοποίηση και συμπαράταξη των τοπικών κοινωνιών με την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση τους μέσα από συγκεκριμένες δράσεις και προγράμματα.

Πρέπει να γίνει σε όλους μας αντιληπτό, ότι μια εναλλακτική πορεία στο τεράστιο ζήτημα της ενέργειας ΜΑΣ ΑΦΟΡΑ ΟΛΟΥΣ και αποτελεί μονόδρομο για την βιώσιμη ανάπτυξη του τόπου μας και την κοινωνία των πολιτών που οραματιζόμαστε.
Σας ευχαριστώ.

Περισσότερα...

ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΑΙΤΙΕΣ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ

Γ. Βλοντάκης

Γεωπόνος-Περιβαλλοντολόγος

Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων


Κλιματικές αλλαγές έχουν παρουσιαστεί και άλλες φορές στην ιστορία της γής, όμως φαίνεται πως αυτή τη φορά η κύρια –αν όχι αποκλειστική- αιτία είναι οι δραστηριότητες του ανθρώπινου είδους.

Στη διάρκεια των δισεκατομμυρίων ετών ζωής της γής, το κλίμα* άλλαξε πολλές φορές εξ αιτίας της εσωτερικής δυναμικής της εξέλιξης της γής (διαμόρφωση στερεού φλοιού, ηφαίστεια, καταποντισμοί και αναδύσεις ηπείρων, σταδιακή αλλαγή σύνθεσης ατμόσφαιρας με την επίδραση των φυτών κ.λ.π.), αλλά και εξωτερικών/κοσμικών παραγόντων (εμφάνιση παγετώνων λόγω μετατόπισης του άξονα περιστροφής της γής, αλλαγές από περιστασιακές μεταβολές της ηλιακής ακτινοβολίας κ.α.). Εκείνο που μας έμαθε η παλαιοκλιματολογία** είναι πως μπορεί το κλίμα να παραμένει σταθερό για μεγάλα χρονικά διαστήματα (πολλών χιλιάδων ή εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων), η ισορροπία του, όμως, είναι μάλλον ευάλωτη, με την έννοια πως, αν αλλάξει λίγο κάποιος από τους βασικούς παράγοντες που το διαμορφώνουν, εμφανίζεται ανατροπή του συστήματος, έντονες αλλαγές σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα και τελικά διαμόρφωση νέας, διαφορετικής ισορροπίας.

Οι άνθρωποι -που ώς είδος βρίσκονται στη γή εδώ και 1-1,5 εκατομμύρια χρόνια-, δεν είχαν δυνατότητα, εκούσια ή ακούσια, να επηρεάσουν το κλίμα, τουλάχιστον μέχρι τα τελευταία 200 χρόνια περίπου.

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες άρχισαν να δημιουργούν αλλοιώσεις στο φυσικό περιβάλλον από την εποχή της «γεωργικής επανάστασης», με τις εκχερσώσεις εκτάσεων για καλλιέργεια, αποψιλώσεις δασών, αρδευτικά ή αποστραγγιστικά έργα έργα κ.α., ενέργειες που σίγουρα τροποποίησαν το μικροκλίμα συγκεκριμένων περιοχών. Οι αλλοιώσεις όμως αυτές παρέμειναν τοπικά εντοπισμένες ως την εποχή της «βιομηχανικής επανάστασης», οπότε η χρήση ορυκτών καυσίμων και η αυξανόμενη χρησιμοποίηση μηχανών άλλαξαν ριζικά το τοπίο – κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Σημαντικές τοπικές αλλαγές στο κλίμα έχουμε από:

· Αποψίλωση – κάψιμο δασών

· Εκτροπή ποταμών-φράγματα)- επέκταση αρδεύσεων

· Αποξήρανση υγροτόπων

· Λαθεμένες καλλιεργητικές πρακτικές, εξάντληση υδατικών πόρων από υπερβολική χρήση κ.α.

· Ατμοσφαιρική ρύπανση με αιωρούμενα σωματίδια κ.α. σε βιομηχανικές περιοχές

Τα ορυκτά καύσιμα και οι εκπομπές αέριων ρύπων

Εκείνο, όμως, που, αποδεδειγμένα πιά, δημιουργεί πλανητικής έκτασης κλιματική αλλαγή (θέρμανση του πλανήτη) είναι η ολοένα αυξανόμενη χρήση ορυκτών καυσίμων (κάρβουνου, πετρελαίου και φυσικού αερίου) για την παραγωγή αγαθών σε βιομηχανίες, την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και την κίνηση οχημάτων. H καύση των ορυκτών καυσίμων παράγει, μεταξύ άλλων, το αέριο Διοξείδιο του Ανθρακα, το οποίο εκλύεται συνεχώς στην ατμόσφαιρα. Η σύνθεση του ατμοσφαιρικού αέρα είναι η παρακάτω:

· Αζωτο 78%

· Οξυγόνο 21%

· Διοξείδιο ΄Ανθρακα λιγότερο από 0,04%

· Μικροποσότητες από άλλα αέρια

Βασικός παράγοντας της σταθερότητας της θερμοκρασίας της γής είναι το λεγόμενο «Φαινόμενο του θερμοκηπίου», το οποίο, όμως, εντατικοποιείται συνεχώς καθώς αυξάνεται η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του άνθρακα και ορισμένα άλλα αέρια.

Τι είναι το «φαινόμενο του θερμοκηπίου»

Η ακτινοβολία από τον ήλιο πέφτει στη γή. Ένα μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας απορροφάται κατ’ ευθείαν από το γή (που θερμαίνεται), ενώ το υπόλοιπο ανακλάται πίσω στο διάστημα με τη μορφή υπέρυθρης ακτινοβολίας (θερμότητας). Όμως, δεν φεύγει ανεμπόδιστα. Οι υδρατμοί της ατμόσφαιρας, το διοξείδιο του άνθρακα και ορισμένα άλλα αέρια λειτουργούν σαν «φράγμα» ή «φίλτρο μονής κατεύθυνσης», που ανακλά μεγάλο μέρος της υπέρυθρης ακτινοβολίας πίσω στη γή. Ετσι, η θερμοκρασία της γής (περίπου +15 ° C) είναι πολύ ψηλότερη από αυτή που θα είχε αν δεν υπήρχε η ατμόσφαιρά της με τα συγκεκεριμένα αέρια (-18 ° C), και γι αυτό και «φιλική» στην ανθρώπινη ζωή.

Το «Φαινόμενο του θερμοκηπίου» είναι λοιπόν ένας χρήσιμος φυσικός μηχανισμός. Όμως, το πρόβλημα έγκειται στο ότι το έχουμε κάνει να λειτουργεί πιο εντατικά, με αποτέλεσμα να αυξάνεται συνολικά η θερμοκρασία του πλανήτη. Από τη στιγμή που αυξάνεται η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του άνθρακα, το «φράγμα» δυναμώνει, με αποτέλεσμα μεγαλύτερη ποσότητα θερμότητας να επιστρέφει στη γή και η γή να θερμαίνεται περισσότερο.

Τα αέρια του «θερμοκηπίου»

· Διοξείδιο του άνθρακα

· Υδρατμοί

· Μεθάνιο

· Οξείδια του Αζώτου

· Οζον (κυρίως το ανθρωπογενές χαμηλά στην ατμόσφαιρα)

· Χλωροφθοράνθρακες (προϊόντα συνθετικής χημείας)

Από τα αέρια αυτά τα πιο σημαντικά είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και οι υδρατμοί. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) εντάσσεται στον «κύκλο του Ανθρακα» έναν από τους σημαντικότερους «βιογεωχημικούς κύκλους», που περιγράφει τις μετακινήσεις του στοιχείου «Ανθρακας» ανάμεσα σε ατμόσφαιρα, ζωντανούς οργανισμούς, έδαφος και θάλασσα. Τα πράσινα φυτά με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης (κατά την οποία απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα από τον ατμοσφαιρικό αέρα και εκλύουν οξυγόνο) παίζουν καθοριστικό ρόλο σ΄αυτόν το κύκλο. Οι ανθρώπινες επεμβάσεις, με την αποδάσωση και με την αυξανόμενη προσθήκη διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα από την καύση ορυκτών καυσίμων αλλοιώνουν αυτόν τον κύκλο και εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε CO2 στην αρχή της βιομηχανικής επανάστασης ήταν 280 μέρη στο εκατομμύριο, σήμερα έχει φτάσει στα 386 μέρη στο εκατομμύριο. Το 2004 οι παγκόσμιες εκπομπές CO2 έφτασαν το ιστορικό ρεκόρ των 7.910 δις. μετρικών τόννων. Οι λεγόμενες «δεξαμενές άνθρακα» του πλανήτη, δηλαδή οι ωκεανοί και τα δάση με τα φυτά και το έδαφός τους, απορροφούν, σε ένα βαθμό, το προστιθέμενο CO2. Σήμερα, όμως, φαίνεται πως έχουν φτάσει πιά στα όρια των δυνατοτήτων τους.

Οι υδρατμοί είναι το πιο άφθονο σε ποσότητα αέριο του θερμοκηπίου. Οσο η θερμοκρασία της γής αυξάνεται, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος (θετική ανατροφοδότηση) γιατί εντείνεται η εξάτμιση των νερών, οπότε αυξάνονται οι υδρατμοί στην ατμόσφαιρα, που με τη σειρά τους κατακρατούν μεγαλύτερο ποσό της ανακλώμενης από τη γή υπέρυθρης ακτινοβολίας, οπότε η γή θερμαίνεται περισσότερο κ.ο.κ.

Το μεθάνιο (CH4) παράγεται από τις αναερόβιες αποσυνθέσεις οργανικών υλικών, που παρατηρούνται τόσο σε φυσικές διεργασίες όσο και σε ανθρώπινες δραστηριότητες (χωματερές, διαχείριση λυμάτων, ανθρακορυχεία, κτηνοτροφία κ.α.). Η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε μεθάνιο είναι σήμερα η διπλάσια αυτής που υπήρχε στην αρχή της βιομηχανικής εποχής. Γι αυτό και έχει μεγάλη σημασία να μειώσουμε τις εκπομπές του στην ατμόσφαιρα.

Αντίστοιχες επιδράσεις έχουν και τα Οξείδια του Αζώτου, το Οζον και οι Χλωροφθοράνθρακες, αέρια που κατασκευάζονται από τον άνθρωπο ή προκύπτουν από καύσεις στις μεταφορές και τη βιομηχανία..

Το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» καθορίζει το ποσό της θερμότητας του ήλιου που δέχεται τελικά η γή. Από κεί και πέρα, τα επι μέρους στοιχεία του κλίματος της γής διαμορφώνονται με βάση την αναδιανομή της θερμότητας από τον Ισημερινό και τους τροπικούς (που θερμαίνονται περισσότερο) προς τους πόλους (που δέχονται τη λιγότερη θερμότητα). Η αναδιανομή αυτή πραγματοποιείται με τις μετακινήσεις των αερίων μαζών (άνεμοι) και νερών (μεγάλα ωκεάνια ρεύματα). Αν αλλοιωθούν αυτοί οι μηχανισμοί (π.χ. η κίνηση των ρευμάτων στον Βόρειο Ατλαντικό), τότε θα έχουμε δραματικές αλλαγές στο κλίμα με εξαιρετικά καταστροφικές επιπτώσεις σε εκατομμύρια ανθρώπων.

Και οι ανθρωπογενείς κ.α. διαδικασίες ψύξης;

Υπάρχουν και επιπτώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες που, αντίθετα από τα παραπάνω, προκαλούν ψύξη της γής. Είναι η περίπτωση της αύξησης των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα που προκαλείται κυρίως από τη βιομηχανική δραστηριότητα και τα μεταφορικά μέσα. Τα αερολύματα αυτά, αντανακλούν σημαντικό μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας και έτσι μειώνεται η θερμοκρασία στην περιοχή. Παλαιότερα, όταν τα στοιχεία για την εξέλιξη του κλίματος ήταν πολύ λιγότερα, είχε θεωρηθεί πως αυτό το φαινόμενο μπορούσε ίσως να αντισταθμήσει την υπερθέρμανση. Όμως αυτό είναι φανερό πως δεν συμβαίνει. Τα αποτελέσματα της μείωσης της θερμοκρασίας λόγω σκόνης είναι περιορισμένα τοπικά και χρονικά. Αντίστοιχη επίδραση έχουν και οι εκρήξεις μεγάλων ηφαιστίων. Απλά αντισταθμίζουν ένα μικρό ποσοστό της θέρμανσης που προκαλείται από το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Βασικές πηγές

U.N. Intergovernmental Panel on Climate Change – Report for Policymakers -2007

R. Wright: Environmental Science

Monde diplomatique: Ο Ατλας της οικολογίας – Αναλύσεις και προτάσεις. Εκδοση της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας»- Αθήνα 2007

Αλ Γκόρ: Μια ενοχλητική αλήθεια. Εκδοση «Καθημερινής», Αθήνα 2008

John Cox: Η κατάρρευση του κλίματος. Εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ, Αθήνα 2007

Χρησιμοποιήθηκαν επίσης διάφορα άρθρα από τον τοπικό και Αθηναϊκό τύπο.

* Λέγοντας κλίμα εννοούμε το σύνολο των μετεωρολογικών συνθηκών (θερμοκρασία αέρα, υγρασία, ηλιοφάνεια, βροχόπτωση, χιονόπτωση, κατεύθυνση και ένταση ανέμου κ.α.) που επικρατούν σε έναν τόπο και δείχνουν τη μέση κατάσταση της ατμόσφαιράς του για μια μεγάλη χρονική περίοδο.

** Παλαιοκλιματολογία λέγεται η επιστήμη που ερευνά το κλίμα του παρελθόντος. Πολύτιμα στοιχεία γι αυτό δίνουν η μελέτη των στρωμάτων του πάγου των αρκτικών και ανταρκτικών περιοχών και των φυσαλίδων αέρα που περιέχουν, η μελέτη των ιζημάτων του βυθού των ωκεανών και των τροπικών κοραλιών, οι ετήσιοι δακτύλιοι των υπεραιωνόβιων δέντρων, οι αποθέσεις γύρης αρχαίων φυτών σε εδαφικές λεκάνες κ.α.




Περισσότερα...

ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: παγκόσμιες προκλήσεις και απειλές

Παπαδάκης Αριστείδης
εκπρόσωπος του Παγκρήτιου Δικτύου Περιβαλλοντικών Οργανώσεων «ΟικοΚρήτη»


Η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο από το 2005, η έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή του 2007, η αναμενόμενη εξάντληση των πετρελαϊκών αποθεμάτων εντός του αιώνα, και η μεγάλη αστάθεια των τιμών του πετρελαίου έχουν κάνει παγκοσμίως επιτακτική την ανάγκη αναπροσανατολισμού στον τομέα της ενέργειας.

Η πυρηνική βιομηχανία αναμένει να καρπωθεί οφέλη από αυτές τις εξελίξεις και γι αυτό, την τελευταία δεκαετία, έχει κάνει δυναμικά την επανεμφάνισή της, τονίζοντας με κάθε ευκαιρία ότι αποτελεί τη μοναδική εφικτή και βιώσιμη λύση για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών και οικονομικών προβλημάτων που σχετίζονται με τον τομέα της ενέργειας. Πολλοί ιδιώτες αρμόδιοι φορείς, και οργανισμοί υποστηρίζουν ανοιχτά ότι η χρήση της πυρηνικής ενέργειας εξασφαλίζει τόσο την ενεργειακή ανεξαρτησία όσο και την ενεργειακή ασφάλεια. Βέβαια, για τα προβλήματα που σχετίζονται με τα πυρηνικά ατυχήματα, την πυρηνική ασφάλεια, τη διαχείριση και διάθεση των πυρηνικών αποβλήτων, την παράνομη διακίνηση και εμπορία πυρηνικών και ραδιενεργών υλικών, καθώς και την εν δυνάμει ενίσχυση των προγραμμάτων απόκτησης ή επέκτασης του πυρηνικού οπλοστασίου πολλών χωρών δεν γίνεται κουβέντα, καθώς αυτά αποτελούν τα «αγκάθια» της πυρηνικής βιομηχανίας εδώ και πολλές δεκαετίες.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας που έχει σήμερα 144 μέλη ιδρύθηκε το 1957 από τα Ηνωμένα Έθνη με στόχο να προωθήσει τη συνεργασία σε θέματα πυρηνικής τεχνολογίας, να βοηθήσει στην παγκόσμια ειρήνη με την αποφυγή εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων και να ενισχύσει την αξιοπιστία της πυρηνικής τεχνολογίας.
Παρόλο που οι στόχοι του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, έχει ασκηθεί έντονη κριτική για την αποτελεσματικότητα του οργανισμού στους ελέγχους πυρηνικών εγκαταστάσεων αλλά και εάν ο οργανισμός αυτός στην πραγματικότητα αυτό που κάνει είναι να προωθεί την πυρηνική τεχνολογία, κυρίως στον τομέα της ενέργειας. Πολλά άρθρα του περιοδικού που εκδίδει αφιερώνονται στην κλιματική αλλαγή, χωρίς να χάνει κάθε φορά την ευκαιρία να υποστηρίζει τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας.

Από την άλλη μεριά, η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει έμμεσα την πυρηνική ενέργεια, καθώς θεωρείται ότι είναι απαλλαγμένη από εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Επίσης, παρόλο που η κατασκευή ενός πυρηνικού αντιδραστήρα είναι εξαιρετικά ακριβή (2 - 3 δις. Ευρώ σύμφωνα με μετριοπαθείς υπολογισμούς), μερικοί αξιωματούχοι της Ε.Ε. υποστηρίζουν ότι το κόστος λειτουργίας των πυρηνικών σταθμών είναι χαμηλότερο από τα ορυκτά καύσιμα.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «η χρησιμοποίηση ή όχι της πυρηνικής ενέργειας αποτελεί επιλογή των κρατών μελών», ενώ υποστηρίζεται επίσημα ότι «η πυρηνική ενέργεια μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον πολύπλευρο ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά είναι απαραίτητο να συνεχισθεί η μελέτη των ζητημάτων που αφορούν την πυρηνική ασφάλεια και προστασία»…, «στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες οι νέοι πυρηνικοί σταθμοί αποτελούν ένα οικονομικά συμφέρον μέσο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας βασικού φορτίου».

Η πυρηνική ενέργεια αναπτύχθηκε αρχικά την περίοδο 1960 – 1986 ώσπου έφτασε να έχει μερίδιο 16% στην παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στη συνέχεια, η ανάπτυξή της επιβραδύνθηκε, αλλά το ποσοστό της συμμετοχής της στην ηλεκτροπαραγωγή παρέμεινε το ίδιο (δηλαδή 16%) και για τα επόμενα 20 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή ηλεκτρισμού από πυρηνική ενέργεια αυξήθηκε σταθερά με τον ίδιο ρυθμό που αυξήθηκαν και οι υπόλοιπες πηγές παραγωγής ηλεκτρισμού.

Σήμερα λειτουργούν σε 31 χώρες 439 εμπορικές εγκαταστάσεις πυρηνικής ενέργειας, συνολικής ηλεκτρικής ισχύος 372.000 μεγαβάτ,. Οι αντιδραστήρες αυτοί παράγουν το 16% της ενέργειας παγκοσμίως. Επιπλέον, βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής 36 πυρηνικοί αντιδραστήρες συνολικής ισχύος 30.000 μεγαβάτ, σχεδιάζονται να κατασκευαστούν 93 νέοι αντιδραστήρες ισχύος 101.000 μεγαβάτ και έχουν προταθεί – χωρίς όμως ακόμα να έχουν εξασφαλιστεί χρηματοδοτήσεις και εγκρίσεις – ακόμα 218 αντιδραστήρες ισχύος 193.000 μεγαβάτ. Σύμφωνα με το σενάριο που βασίζεται στα επίσημα σχέδια των κρατών η πυρηνική ενέργεια αναμένεται να αυξάνεται σταθερά και να φτάσει το 2030 τη συνολική ηλεκτρική ισχύ των 447.000 μεγαβάτ από 372.000 που είναι σήμερα. Αν ληφθούν υπόψη και οι 218 αντιδραστήρες που έχουν προταθεί αλλά δεν διαθέτουν ακόμα χρηματοδότηση, τότε η η αύξηση στη συνεισφορά της στην ηλεκτροπαραγωγή θα είναι της τάξης του 93%.
Πολλές χώρες βασίζουν σε μεγάλο βαθμό την ενεργειακή πολιτική τους στην χρήση της πυρηνικής ενέργειας, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την απεξάρτηση από αυτή την ενεργειακή πηγή. Για παράδειγμα, η Γαλλία καλύπτει το 77% των αναγκών της από την πυρηνική ενέργεια, η Λιθουανία το 64,4%, η Σλοβακία το 54%, το Βέλγιο το 54%, η Ουκρανία το 48%, η Σουηδία το 46%, η Ελβετία το 43%, η Σλοβενία το 42%, η Ουγγαρία το 37%, η Νότια Κορέα το 35,3%, η Βουλγαρία το 32%, η Τσεχία το 30,3%, η Γερμανία το 26%, η Φινλανδία το 29% και η Ιαπωνία το 27,5%.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως οι εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας έχουν σήμερα πολύ μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης. Για παράδειγμα, το 2007 η ισχύς των νέων εγκαταστάσεων πυρηνικής ενέργειας ήταν μόλις το 10% της ισχύος των εγκαταστάσεων αιολικής ενέργειας. Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου και η επιτακτική ανάγκη για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μπορεί να πυροδότησε το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια, αλλά μόνο τέσσερις χώρες ξεκίνησαν την κατασκευή πυρηνικών εγκαταστάσεων το 2007: η Κίνα, η Γαλλία, η Ρωσία και η Νότια Κορέα.

Όπως έχει γίνει αντιληπτό, το τελευταίο χρονικό διάστημα υπάρχουν έντονες συζητήσεις σε πολλές χώρες του κόσμου σχετικά με τα υπέρ και τα κατά της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας. Πολλοί σχετίζουν αυτές τις συζητήσεις με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οι εκπρόσωποι του πυρηνικού λόμπι χρησιμοποιούν τρία βασικά επιχειρήματα: ότι οι προτεινόμενοι πυρηνικοί σταθμοί θα είναι ασφαλέστεροι, ότι έτσι θα μειωθεί η εξάρτηση από το πετρέλαιο και ότι θα ικανοποιηθούν οι διαρκώς αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες.

Η κλιματική κρίση, η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο και η αναμενόμενη εξάντληση των αποθεμάτων πετρελαίου έχουν βάλει εκ νέου στο τραπέζι το θέμα της ενέργειας. Τα τελευταία χρόνια η σχέση της ενέργειας με το περιβάλλον αποτελεί αντικείμενο προβληματισμού, όχι μόνο για τους επιστήμονες και τις κυβερνήσεις, αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία. Το τοπίο αλλάζει. Νέες, καθαρές και ελπιδοφόρες τεχνολογίες κάνουν δυναμικά την εμφάνισή τους.
Σε αυτό το τοπίο, η ενίσχυση και εξάπλωση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, η επιδότηση της έρευνας και η ενημέρωση του κόσμου είναι τα βήματα που πρέπει να γίνουν για ένα βιώσιμο και περισσότερο ασφαλές ενεργειακό μέλλον σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι προσπάθειες εμφάνισης της πυρηνικής ενέργειας ως μοναδική εφικτή λύση στο πρόβλημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη αλλά και η περαιτέρω εξάπλωση των πυρηνικών αντιδραστήρων πρέπει να συναντήσουν σθεναρή αντίδραση όλων όσων ενδιαφέρονται για το μέλλον του πλανήτη και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Η πυρηνική ενέργεια είναι επικίνδυνη για τους εξής πέντε λόγους:
1. Σήμερα, ο κίνδυνος ατυχήματος είναι πιο πιθανός από ποτέ, καθώς οι πυρηνικοί αντιδραστήρες που λειτουργούν σήμερα είναι πολύ παλιοί.
2. Δεν υπάρχει λύση για τα ραδιενεργά απόβλητα, τα οποία μένουν ενεργά για χιλιάδες χρόνια.
3. Η ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι το πρώτο βήμα πριν την ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου.
4. Τα πυρηνικά εργοστάσια είναι πιθανοί τρομοκρατικοί στόχοι, γνωστοί εκ των προτέρων.
5. Ο ίδιος ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας σε πρόσφατη έκθεσή του για την πυρηνική ενέργεια, ανέφερε ότι αν δεν επιλυθούν τα προαναφερθέντα προβλήματα, η πυρηνική ενέργεια δεν μπορεί να έχει σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό μέλλον του πλανήτη.

Επομένως, η λύση στα ενεργειακά προβλήματα της εποχής, δεν μπορεί να είναι η εξάπλωση της πυρηνικής ενέργειας, αλλά η εξοικονόμηση ενέργειας, ή αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας, η διαχείριση της ζήτησης, η αξιοποίηση των νέων ενεργειακών τεχνολογιών και η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.


Το κείμενο είναι η εισήγηση του εκπροσώπου του Παγκρήτιου Δικτύου Περιβαλλοντικών Οργανώσεων "ΟικοΚρήτη" Αριστείδη Παπαδάκη, μέλους της Γραμματείας του Δικτύου και βασίστηκε κυρίως σε απόσπασμα από κεφάλαιο του βιβλίου: Σόλωνας Κασίνης, Eva Glawischnig, Μαρία Βασιλάκου & Μιχάλης Προμπονάς: «Πυρηνική Ενέργεια: τα Υπέρ & τα Κατά», Εκδόσεις «Το Πέρασμα», Αθήνα, 2008.
Περισσότερα...